قربانلیق...

سلام پیشاپیش قربانلیق عیدینگیز قوتلی بولسن...

مراسم عید قربان در بین ترکمن ها

حدود دو هفته مانده به عید قربان بازارهای استان گلستان به خصوص شهرهای ترکمن‎نشین از جنب و جوش خاصی برخوردار شده و پررونق می‎شود. به پاس این عید مذهبی، ترکمن‎ها از پیر و جوان، دختر و پسر به خصوص کوچک‎ترها سعی می‎کنند در حد توان و وسع خانواده لباس‎های نو تهیه کنند و سفره‎های خود را برای پذیرایی از مهمانان رنگین‎تر کنند.

دامداران منطقه نیز که از ماه‎ها پیش گوسفندان خود را برای این روزها پروار کرده‎اند، احشام خود را برای فروش به بازار فروش دام شهرهای ترکمن‎نشین روانه می‎کنند.

برخی از خیابان‎ها نیز چند روز قبل از عید قربان به محل فروش گوسفند و گوساله قربانی تبدیل می‎شوند.

آداب ویژه عید قربان در ترکمن صحرا

علاوه بر خرید گوسفند قربانی، شیرینی و تنقلات و لباس نو که کم و بیش در بین تمام مسلمانان مرسوم است، ترکمن‎ها آداب و رسوم ویژه‎ای نیز دارند که به طور خلاصه به آنها اشاره می‎کنیم.

روز کثر یا (نظافت):

دو روز قبل از عید قربان در بین ترکمن‎ها به کثر یا روز نظافت مشهور است. در این روز زنان و دختران به نظافت منزل و حیاط خود می‎پردازند، خانه تکانی، شستن شیشه‎های در و پنجره‎ها، حیاط و حتی پیاده‎روها از جمله کارهایی است که در این روز انجام می‎شود.

روز کوکئن:

کوکئن نوعی نان روغنی است که ترکمن‎ها به مناسبت‌های مختلف می‎پزند. یکی از مهمترین مناسبت‎های پخت کوکئن عید قربان است، در این روز کدبانوها و زنان خانه‌دار علاوه بر کوکئن نان روغنی و شیرینی‎های مخصوص به نام‎های پیشمه، چاپاتی، پخته و آنها را بین همسایگان و فامیل پخش می‎کنند، بدین ترتیب از روز قبل از عید به شیرین کردن کام یکدیگر مبادرت می‎ورزند.

برقرار کردن چاتما و آیلاما:

عید روز شادی است و مردم به خصوص کودکان و جوانان باید روحیه‎ای شاد و پرنشاط داشته باشند. ترکمن‎ها در گذشته‌های نه چندان دور برای فراهم آوردن این شور و نشاط اقدام به ساختن اسباب تفریح به نام‎های چاتما شبیه تاب چند نفره و آیلاما که به صورت دورانی و حول محور خود حرکت می‎کند، می‎پردازند و این وسایل با استفاده از چوب و طناب ساخته می‎شود.

در گذشته‎های دورتر حتی بزرگ‎ترها از آن استفاده می‎کردند ولی امروزه این رسم به علت گسترش شهرنشینی و گرایش مردم به شهرنشینی و از طرفی موزائیک‌کاری یا بتون‎ریزی سطح حیاط منازل کم‌کم در حال فراموشی است و فقط جسته و گریخته در روستاها و حومه شهرها که حالت روستایی خود را حفظ کرده‎اند برپا می‎شود که خوردن تاب به معنای این است که در روز عید به طرف آسمان پرواز کنند و از زمین فاصله گرفته و بیشتر برای رضایت خداوند و پرواز روح به آسمان تلاش و کوشش کنند.

به جای آوردن نماز عید

از نخستین ساعات روز عید قربان مردان ترکمن از کودک گرفته تا پیرمردان همه و همه با هر وسیله‎ای که در اختیار داشته باشند، حتی پای پیاده و با در دست داشتن جا نمازی «نمازلیق» برای به جای آوردن فریضه بسیار مهم دینی نماز عید عازم محل برگزاری نماز عید یا به زبان ترکمنی «آیدنماز» که معمولا در خارج شهر قرار دارد می‎شوند.

در عیدگاه هیاهوی عظیمی برپاست، ده‎ها هزار نفر از مسلمانان سنی مذهب اعم از ترکمن و بلوچ و غیره ... از بخش‎ها و روستاهای حومه، به همراه اهالی شهر در محل برگزاری نماز عید گردهم می‌آیند. اطراف و اکناف و خیابان‎های منتهی بر عیدگاه مملو از انواع اتومبیل و وسائط نقلیه متعلق به نمازگزاران است، محوطه بزرگ و وسیع عیدگاه در برابر دریای بیکران نمازگزاران احساس کوچکی و حقیری می‎کند و تعداد کثیری از نمازگزاران به سبب تنگی جا مجبور هستند در بیرون از محوطه و در روی جاده منتهی به عیدگاه این مراسم را به جای آورند.

پس از ادای نماز عید، نمازگزاران عید را به یکدیگر تبریک گفته و با آرزوی قبولی عبادات و طاعات همدیگر به سوی خانه‎هایشان روان می‎گردند. نکته بسیار مهمی که در مراسم برگزاری نماز عید نظرها را به خود جلب می‎کند این است که عیدگاه هم چون سالیان دور هنوز هم بسیار ابتدایی، ساده و بدون کمترین امکانات لازم و ضروری و فقط شامل یک چهاردیواری بزرگ است، بدون هیچ‎گونه سقف یا پوششی و نمازگزاران سال‎های پیاپی در زیر آفتاب شدید و گرمای تابستان و گاه نم نم باران نماز عید را به جای آورده‎اند حتی کف حیاط هم بتون‎ریزی نشده و گاه علف‎های هرز و تیغ‎دار سرتاسر آن را پوشانده است.

نمازگزاران مجبور هستند سجاده خود را روی علف‎ها و شن‎های ریز و درشت پهن کرده و حدود دو ساعت و گاهی بیشتر روی قلوه سنگ‎ها بنشینند و به خطبه‎های نماز عید گوش فرا دهند.

احیای سنت ابراهیم خلیل(ع)

نمازگزاران پس از انجام مراسم نماز عید و برگشتن به منزل با یکایک اعضای خانواده دست داده و عید را تبریک می‎گویند و سپس به منظور ذبح قربانی (احیای سنت پیامبر عظیم‌الشأن حضرت ابراهیم خلیل‌الله) به سراغ آن می‎روند، برای این منظور ابتدا چاله‎ای در گوشه حیاط کنده و مقداری نمک و زغال در وسط آن قرار می‎دهند آن گاه حیوان را کنار چاله آورده رو به قبله گذاشته و با نام خدا ذبح را شروع می‎کنند. برای ذبح قربانی ابتدا کسی که قربانی را سر می‎برد باید از صاحب آن لفظی اجازه و وکالت بگیرد و برای این کار صاحب قربانی یک‎ دست خود را روی حیوان نهاده و به طور شفاهی و شخصا وکالت می‎دهد.

ذبح قربانی توسط مردخانه و یا قصاب و با کمک و همیاری تمامی اهل منزل صورت می‎گیرد و هر کس بنا به فراخور توانش کمک می‎کند.

پس از پوست کندن قربانی و قطعه قطعه کردن گوشت آن مقداری از گوشت را به صورت خام به فقرا و محتاجان، مقداری را هم به صورت غذای نذری پخته و بین همسایگان و آشنایان تقسیم می‎کنند و باقیمانده را نیز برای پذیرایی از مهمانان مورد استفاده قرار می‎دهند.

در ترکمن صحرا؛

هر خانواده‎ای معمولا یک تا سه قربانی ذبح می‎کند و هر کسی که استطاعت مالی داشته باشد، در این امر مهم و واجب مذهبی شرکت می‎کند، گاهی اوقات به جای گوشت گاو، گوساله و حتی شتر نیز قربانی می‎شود که این کار نیز قوانین شرعی خاصی دارد. گاو، گوساله و یا شتر را هفت نفر به طور اشتراکی خریده و پس از قربانی کردن، گوشت آن را (حدالامکان تمام اجزا) به طور مساوی بین خود تقسیم می‎کنند که این عمل در بین ترکمن‎ها «اوله» گفته می‎شود.

دید و بازدید پس از مراسم قربانی

پس از اتمام کار که معمولا تا بعد از ظهر به طول می‎انجامد دید و بازدیدها شروع می‎شود که رسم است ابتدا به سراغ بزرگان خانواده و فامیل و سپس به منزل آشنایان و دوستان می‎روند.

عید قربان در ترکمن صحرا سه روز به طول می‎انجامد و در هر سه روز و گاهی بیشتر در منازل سفره‎هایی مملو از شیرینی‌جات، نان‎های روغنی، میوه، چای و گوشت قربانی آماده پذیرایی از مهمانان و از هر راه رسیده‎ای است.

در این ایام همه اقشار مردم به خصوص کودکان و نوجوانان، دختران و پسران با پوشیدن لباس‎های نو و چارقدهای (چادر اصیل ترکمن) الوان و رنگارنگ و بعضا با زیورآلات قدیمی و سنتی خود را می‎آرایند.

بدین ترتیب ترکمن صحرا سه روز پرنشاط و شاید شادترین ایام خود در طول یک سال را پشت سر می‎گذارد.

اینم چندتا عکس از این عید بزرگ...

راستی برگشتنی گوشت یادتون نره ها ...